Ida Gerhardt

Vanaf het najaar van 2000 t/m 2005 was ik druk in de weer met het verzamelen van gegevens uit het leven van Ida Gerhardt (1905-1997) voor de biografie die wij over haar wilden schrijven.

Wekenlang zat ik uren in het Letterkundig Museum in Den Haag en in het Regionaal Archief Zutphen om allerlei brieven, krantenknipsels en andere documenten over Ida Gerhardt, die daar waren gedeponeerd, te lezen en belangrijke informatie daaruit over te schrijven en foto's te bekijken. Wij bezochten mensen die haar gekend hebben zoals oud-leerlingen en oud collega's in Groningen, Kampen, Leeuwarden en Bilthoven en bezochten archieven in Amsterdam, Gorinchem, Schiedam, Rotterdam, Wassenaar, Utrecht, Bilthoven, Kampen, Zutphen en Leiden. Dat zijn plaatsen waar ze heeft gewoond, gestudeerd, gewerkt of prijzen in ontvangst heeft genomen.

In oktober 2002 namen wij contact op met de Maatschappij van Nederlandsche Letterkunde om inzage te krijgen in hun archieven in verband met twee prijzen die aan Ida Gerhardt door deze Maatschappij waren uitgereikt (1945 en 1979). Een boeiend bezoek want wij hoorden dat wij misschien wel in aanmerking konden komen om een deel van de onkosten die wij maakten vergoed te krijgen. Wij dienden allerlei formulieren in en in maart 2003 kregen wij het volgende bericht.

Ons antwoord volgde spoedig en daarin schreven wij:

[...] Het is voor ons een eer dat u ons deze opdracht hebt willen toevertrouwen en een voorrecht om deze opdracht te mogen vervullen. Wij aanvaarden uw uitnodiging van harte en zullen aan de daaraan gekoppelde voorwaarden naar beste vermogen voldoen. Het is onze bedoeling deze biografie bij uw Commissie voor Opdrachten in te leveren op 11 mei 2005, de dag waarop Ida G.M. Gerhardt honderd jaar geleden geboren werd. [...]

Omdat we deze mooie opdracht in onze zak hadden gingen veel deuren voor ons open, zoals bv. het Regionaal Archief Zutphen, waar een groot deel van haar literaire nalatenschap aanwezig is en kregen we ook van haar erfgenaam toestemming om de gegevens te publiceren.

Er moest nog veel gebeuren in de twee jaar die ons restten. Elke vakantie zaten we in archieven of waren we elders in alle rust aan het schrijven. Ik stond dan vaak om 6:00 uur op. We zochten natuurlijk ook een uitgever en vonden in 2004 uitgeverij Ten Have bereid ons boek uit te geven. Geen  volledige biografie, maar een deelbiografie over het eerste deel van haar leven tot en met het eerste oorlogsjaar. Dan was een uitgave op de dag dat zij 100 jaar geleden geboren werd haalbaar. Alle informatie die we inmiddels verzameld hadden over het vervolg van haar lange leven wilden we daarna aan het voetlicht brengen.

Overleg met de redacteur, peinzen over een titel en een omslag dat nam allemaal veel tijd in beslag, maar het lukte.

 Op de foto van het kaft zit Ida op de schoot van haar moeder. De titel van ons boek is een deel van een regel uit het gedicht 'Het vogelheem', Buiten Schot 1947, gekozen vanwege de herkenning met Ida Gerhardt.

Wij wilden niet alleen  ons boek over  Ida Gerhardt op 11 mei 2005  inleveren, maar dat wilden overhandigen tijdens een mooie boekpresentatie.  Daaraan ging veel  werk vooraf want we hadden het plan opgevat om ons boek te presenteren  op het Erasmiaans gymnasium in Rotterdam, Waar Ida Gerhardt haar middelbare schooltijd heeft doorgebracht en haar diploma behaalde. Dat bleek allemaal mogelijk en de vreugdevolle gebeurtenis vond plaats in de Leopoldzaal, wel heel bijzonder omdat Leopold, een leraar van Ida Gerhardt, met haar een hechte vriendschap heeft gehad en ook op 11 mei geboren was.  Een van de leerkrachten, Sander van der Waal,  bereidde deze feestelijke middag met leerlingen voor en zij schreven over gedichten in de sfeer van Ida Gerhardt. Voorafgaande daaraan waren wij ook in een klas geweest om te vertellen over het schrijven van onze biografie.

Het werd 11 mei 2005 een prachtige middag en er was veel belangstelling voor onze presentatie.

De volgende dag verscheen al een bericht over ons boek in  het Rotterdams Dagblad.

Trouw volgde, eerst met een kort bericht op 4 juni en later met een uitgebreid artikel van Ton van Deel.

Er verschenen meer recensies, maar tot slot plaats ik die uit het  Centraal Weekblad van 2 september 2005, geschreven door Klaas de Jong Ozn. Wij kenden hem toen niet, maar leerden hem een paar jaar later kenden via Schrijverscontact.

We waren beslist van plan om een vervolg te schrijven op onze deelbiografie over Ida Gerhardt.  Maar er waren een aantal redenen waardoor dit er niet van gekomen is.  

We waren ook bezig met het leven van Riet Raaphorst (1919-1946), een dorpsgenote die een bundel gedichten heeft geschreven, die mij werd toegespeeld op een van mijn lezingen met de vraag of ik over haar ook een lezing wilde houden. Haar gedichten troffen wij, misschien omdat zij ook een spierziekte had en in een  moeilijke tijd  van crisis jaren en oorlog leefde in een van de armste gezinnen van Wassenaar. Wij ontdekten dat zij ook prachtige tekeningen en schilderijen Maakte en naarmate wij ons in haar leven verdiepten wilden we over haar ook een biografie schrijven. Die biografie verscheen in 2009.

Maar ook had de schoondochter van Truus Gerhardt, de zus van Ida, ons gevraagd om een biografie over Truus Gerhardt te schrijven. Daar gingen we mee aan de slag, want het was ons inmiddels duidelijk dat Truus Gerhardt en zeer bijzondere leven heeft geleid. Wij kregen via deze schoondochter veel materiaal en foto's. Die biografie verscheen in 2010. 

We vonden het erg  boeiend om het leven van onbekende mensen zoals  Riet Raaphorst en Truus Gerhardt aan het licht te brengen. Over Ida Gerhardt was immers al veel geschreven, vooral over haar naoorlogse jaren. Bovendien wisten we inmiddels dat Mieke Koenen ook bezig was om een biografie te schrijven over Ida Gerhardt, dus waarom zouden wij dat doen? De biografie van Mieke Koenen verscheen uiteindelijk in 2014 onder de titel Dwars tegen de keer, leven en werk van Ida Gerhardt. Het zal ieder duidelijk zijn dat Mieke Koenen rijkelijk  informatie heeft geput uit onze deelbiografie over Ida Gerhardt.