Riet Raaphorst
Nadat ik in oktober 2002 een lezing had gehouden in een verzorgingshuis over mijn bundel Deelbaar bestaan kreeg ik van een vrijwilligster die daar hielp een gedichtenbundel toegespeeld. Zij vroeg mij de gedichten te lezen en dan een soortgelijke lezing te houden
over deze gedichten van Riet Raaphorst als ik deed over mijn bundel.
Op het roodleren kaft stond met goudkleurige letters:
GEDICHTEN VAN RIET RAAPHORST
Op de eerste pagina las ik:
IN MEMORIAM
RIET RAAPHORST
21 Oct. 1919 - 14 April 1946
"Leven is lijden" Boeddha
Verder bladerend zag ik honderden gedichten van Riet. Uit de laatste bladzijde begreep ik dat haar broer Jan deze gedichten, na haar overlijden, in schoonschrift had overgeschreven en er een bundel van had laten maken voor Riets verloofde Bas van der Griend.
Nieuwsgierig las ik het eerste gedicht, gedateerd '19 Januari 1937'.
Riet was pas zeventien toen ze dit gedicht schreef; woorden die getuigen van enorme gevoelens van eenzaamheid. Inmiddels wist ik dat ze door een spierziekte niet meer kon lopen en - aan huis gekluisterd - haar dagen doorbracht op een stoel bij de tafel in de serre-achterkamer. Door deze ziekte, die haar spieren aantastte, kon Riet zich steeds minder bewegen.
Geboeid las ik telkens haar gedichten. Duidelijk werd dat de woorden, waarmee ze haar bestaan schilderde, het gereedschap waren waarmee ze probeerde haar gebonden wereld te ontstijgen.
Ze schreef niet alleen verzen die daarvan de schaduwkant lieten zien, ze wijdde ook veel woorden aan de ontluikende natuur, het ideaal van het socialisme, haar ambivalentie ten aanzien van het geloof en het gruwelijke geweld van de Tweede Wereldoorlog. Ook probeerde ze in de voetsporen te stappen van andere dichters, zoals Jan Jacob Slauerhoff. Riet las veel en had een brede belangstelling.
Langzamerhand groeide het verlangen om meer te willen weten over deze jonge vrouw, die met zo'n ongebreidelde openhartigheid het raadsel van haar bestaan probeerde op te lossen.
Riets vader, Willem Raaphorst, was lijstenmaker en kunstschilder. Hij verwierf helaas geen faam met zijn schilderijen, in tegenstelling tot zijn broer Cornelis, de katjesschilder, wiens schilderijen inmiddels een enorme waarde hebben. Over deze twee broers bleek geen biografie te bestaan waaruit ik familiegegevens kon putten.
We deden veel onderzoek en kwamen op allerlei bijzondere manieren aan gegevens over haar leven.
Mijn echtgenoot - door mijn enthousiasme aangestoken - en ik ontdekten dat Riet ook goed kon tekenen en schilderen. Drie kinderboeken fleurde zij op met vrolijke tekeningen evenals een boek over lichamelijke opvoeding in het basisonderwijs. Later vonden wij bij toeval dat ze een boekje met leeslessen voor de lagere school had geïllustreerd. Een merkwaardige samenloop van omstandigheden bracht ons op het spoor van ruim zeventig (zwart-wit) foto's van schilderijen. Tot onze verbazing vonden we op een prentbriefkaartenmarkt opeens een paar prentbriefkaarten, ook door Riet geïllustreerd. Inmiddels zijn wij het bezit van circa tachtig kaarten; meestal grappige afbeeldingen voor kinderen.
Opvallend is het contrast tussen de vrolijke, kleurrijke illustraties en liefelijke schilderijen van Riet en een groot aantal van haar nagelaten gedichten die de grauwheid van haar bestaan weergeeft.
Wat anderen van haar werk zagen was kleurrijk en vrolijk. Dat past ook bij de herinnering die mensen aan Riet hebben; zonder uitzondering wordt ze blijmoedig en humoristisch genoemd. Nooit klaagde ze, ook niet over haar handicap. Die kant van haar gevoelsleven komt echter wel tot uitdrukking in een groot aantal gedichten, die ze voor zichzelf hield. Ze kende dan vele momenten, vooral in de avonduren, waarin ze haar kruis zwaar voelde en worstelde met God.
Ze stierf op zesentwintig jarige leeftijd. Haar verloofde Bas van der Griend plaatste de volgende advertentie:
We hadden zoveel gegevens over haar leven bij elkaar gesprokkeld in de loop der jaren dat we besloten een biografie uit te geven. We vonden uitgeverij Aprilis bereid om hier een prachtig boek van te maken.
Onze burgemeester, Jan Hoekema schreef o.a. in zijn 'Ten geleide': Dat dit boek uitgegeven kon worden, is belangrijk voor de geschiedenis van Wassenaar. Aan de hand van een boeiend levensverhaal schetsen de auteurs een tijdsbeeld van ons dorp, dat gedeeltelijk verdwenen is. Denk bijvoorbeeld aan het oude centrum, dat behoorlijk veranderd is sinds Riet Raaphorst daar op 21 oktober 1919 werd geboren. Wassenaar was in die tijd nog overwegend katholiek. [...] Zonder hulp van het Gemeentearchief Wassenaar en van vele Wassenaarders die belangrijk materiaal bewaard bleken te hebben, was dit boek er niet gekomen. De auteurs konden niet terugvallen op informatie van directe familieleden, omdat die niet meer in leven zijn of Riet niet persoonlijk hebben gekend. Toch konden Mieke van den Berg en Dirk Idzinga de benodigde gegevens vinden. Zij maakten daartoe gebruik van een prachtig Wassenaars netwerk. Dorpsgenoten kennen elkaar en wanneer ze weten dat je naar iets op zoek bent, hebben ze suggesties of verwijzen je naar mensen die meer over het onderwerp weten. Zo kwam veel belangrijke informatie boven tafel. [...] Dat dit boek gepresenteerd wordt ter gelegenheid van de opening van de nieuwe Wassenaarse bibliotheek in april 2009 stemt mij blij en trots. Trots op een dorp met een bloeiend cultureel leven. Jan Hoekema.
De boekpresentatie vond plaats 2 juli aanstaande, waar wij mooie toelichting mochten geven in de filmzaal van de bibliotheek. Daarna een gezellige drukte waarbij veel mensen het boek gesigneerd wilden aanschaffen.
Natuurlijk volgden er mooie recensies over ons prachtige boek.
Hieronder volgen een paar tekeningen die Riet maakte; haar feeërieke schilderijen zijn kort na haar dood door haar verloofde voor een groot deel gefotografeerd, maar in die jaren waren de foto's alleen zwart-wit. De gekleurde schilderijen hieronder werden ons getoond door de huidige eigenaren en mochten we fotograferen of scannen, vandaar dat die in kleur zijn.
In het roodleren boek dat wij ter inzage geven staan meer dan 550 gedichten. Een kleine selectie volgt hieronder. De eerste gedichten zijn vrolijk en blij. Maar met het naderen van de oorlog en het overlijden van haar moeder in het eerste oorlogsjaar krijgen de gedichten een grimmig karakter.
Riet las veel gedichten van Jan Jacob Slauerhoff, die scheepsarts en dichter was en hunkerde ernaar om over de wereld te zwerven zoals hij dat deed. We mogen hem haar poëtisch vader noemen. Wij hebben in de Poëzieroute een gedicht van hem opgenomen, omdat hij ook korte tijd in Wassenaar heeft gewoond. Met een klik op deze link leert u meer over het leven van Slauerhoff en hoort u het gedicht.
De Tweede Wereldoorlog stond op het punt om te beginnen. We vonden een tekening van Riet Raaphorst die ze maakte toen de Tweede Wereldoorlog beëindigd was.
Er valt veel meer over deze bijzondere jonge creatieve vrouw te vertellen, maar dat kunt u lezen in ons boek, dat u nog kunt bestellen voor € 5,-- exclusief verzendkosten.
Tot slot voorbeelden van haar prentbriefkaarten uit verschillende series uitgegeven door Beerman-Haverman, EMNA en Sleding.
Onze biografie is nog te koop voor € 5,-- exclusief verzendkosten. Stuur dan een berichtje via het contactformulier.